Aflevering 9

Op een zekere prepuberale leeftijd stichten jongens en meisjes clubjes. Juister gezegd: jongens stichten jongensclubjes en meisjes stichten meidenclubjes. Over de laatste soort weet ik uiteraard niets te vertellen, maar ik ben wel lid en zelfs stichter geweest van een aantal elkaar opvolgende jongensclubjes. Men selecteerde door coöptatie en deelde met elkaar vele geheimen, waaronder geheime tekens, geheime symbolen en een geheimschrift. Veel daarvan kan men in de vrijmetselarij terugvinden. Spannend toch, een geheim genootschap waarvoor een eed-op-leven-en-dood vereist is, geheime vergaderingen bij kaarslicht, bewaakt met de degen in de hand, toegang na het fluisteren van een geheim woord, en niet te vergeten: Het Grote Geheim dat de vrijmetselaars zo angstvallig verborgen houden. Ik kan mij niet voorstellen dat ex-leden van een meidenclub daar evenveel van herkennen. In loges met een tafelritueel gaat de herkenning trouwens verder voor de commilitones die voorheen aan cantussen deden. Het Oosten heet daar corona en de Opzieners schachtentemmers. Men zit er, zoals ook in het Engels parlement, in een U-vorm. In Bevrijding heeft een broeder ooit de intelligente opmerking gemaakt dat vrouwen vanzelf in een kring zouden zitten—een ketterse inbreuk op de orthodoxe unisex doctrine. Ik zal dus maar als mijn persoonlijke mening verkondigen dat vrijmetselarij een jongensfantasie is, waar vrouwen eigenlijk geen belangstelling voor hebben. Ik hoop dat hieronder te verduidelijken.

In 1981 woonde ik in Brussel de oprichting bij van de Grande Loge Féminine de Belgique/Vrouwengrootloge van België, een uitzwerming van de Grande Loge Féminine de France. Een mooie plechtigheid met veel klasse, waarbij ook de Brabançonne—gelukkig en sourdine—te horen was. Ik was er ook bij toen in 1983 in Antwerpen de eerste nederlandstalige loge van die obediëntie opgericht werd: Aruna.

Uit ons maçonniek juwelenkistje

Het kan verbazen—en het verbaasde mijzelf ook twee keer—dat ik, man zijnde, daarbij kon zijn. Ik heb sedertdien geleerd dat er geen vrouwelijke vrijmetselarij bestaat, en dat 99% van de vrouwelijke vrijmetselaars niets liever heeft dan dat er mannen bij zijn. Dat geldt ook voor de VGLB, die alleen vrouwen inwijdt, maar er voor het overige niet erg naar streeft op eigen benen te staan. Het zijn mannen die voor de oprichting van gemengde en vrouwelijke obediënties gezorgd hebben, en die de vrouwen hun ritualen bezorgd hebben. In de 18de eeuw waren het de mannen die, in de galante sfeer van die dagen, voor adoptieloges zorgden waarin zij in paramaçonnieke sfeer met dames van stand konden verkeren. In 1882 werd de gemengde vrijmetselarij geboren toen een mannenloge een vrouw initieerde. Deze inwijding was ongeldig binnen de bestaande traditie en creëerde de facto een nieuwe maçonnieke grootmacht—een initiatief van de broeders. In 1952 ontstond de Grande Loge Féminine de France, op intiatief van broeders van de GLF, en met overname van hun ritualen. Zelfs de Weefsters, die beogen de initiatieke traditie op een typisch vrouwelijke manier vorm te geven, zijn een initiatief van mannelijke vrijmetselaars, die ook de ritualen geschreven hebben. Het lijkt er dus inderdaad sterk op dat vrouwen eigenlijk geen belangstelling hebben voor de vrijmetselarij.

Er zijn mij geen vrouwelijke maçonnieke denkers bekend, maar dat kan aan de aantallen liggen. Er zijn ook maar weinig mannelijke maçonnieke denkers, en mannelijke vrijmetselaars zijn zoveel talrijker dan vrouwelijke. Van enige vrouwelijke inbreng in de ritualen is mij evenmin iets bekend, laat staan de creatie van een vrouwelijk maçonniek ritueel. De vrouwelijke neofiet wordt niet, zoals de man, half-gekleed voorgeleid maar daar stopt de aanpassing. Volgens mijn informante is (was?) er 1 Franstalige loge van de Vrouwengrootloge waarin de kandidate 'aan'gekleed (dit betekent dus: half uitgekleed) wordt volgens de strikte traditie. Maar dat is dan ook de enige loge waarin nooit mannen over de vloer komen. Behalve deze ene uitzondering zijn er geen loges waarin vrouwen uitsluitend onder elkaar aan vrijmetselarij doen. Alle vrouwenloges laten mannelijke bezoekers toe, in uiteenlopende mate, maar bijna altijd bij de inwijdingen. Men wil namelijk aan vader, man, broer, lief niet de kans ontnemen om erbij te zijn, terwijl men toch eigenlijk de vrouw als autonome persoon zou moeten opnemen. (Wat mij betreft, met uitsluitend gebruik van de eigen familienaam, de z.g. meisjesnaam.)

Een initatief om in Gent een waarachtige vrouwenloge op te richten (die de eerste in Vlaanderen zou zijn) is gestrand omdat er onder de vrouwelijke vrijmetselaars geen 7 te vinden waren die wilden meedoen! Q.E.D.

Om deze wandeling extra muros te besluiten wil ik onderstrepen dat de VGLB de grote klasse en traditie van de G.L.F.  geërfd heeft, terwijl de D.H. in stijl en opvattingen eerder een soort gemengd G.O. is. De zusters van de VGLB hebben bovendien iets wat geen enkele mannelijke obediëntie heeft: een stijlvolle rituele dracht, waarmee zij de afscheiding van de profane wereld prachtig gestalte geven. Zij kunnen in jeans recht van hun werk naar de loge, en zijn 1 minuut later compleet getransformeerd!

Op het internet vond ik nog Miss Bulgarie franc-maçonne (hieronder staat zij rechts van de Grande Maîtresse), maar ik garandeer niet dat het een typische opname uit een typische vrouwenloge is.

Toevoeging januari 2023. Wat hierboven gezegd is over 'prepuberale jongensclubjes' kan men perfect terugvinden in Het verdriet van België van Hugo Claus. De geheime club De Apostelen, door de hoofdfiguur Louis Seynaeve gesticht in de nonnenschool van Haarbeke, heeft het allemaal: geheime tekens, eden, coöptatie, licht scabreuze inwijdingsrituelen. Ja, de vrijmetselarij is een spannende voortzetting van dat soort jongensclubjes. In Kleine Encyclopedie van Het Verdriet, van 2013, vindt men onder het lemma "Grot" de erudiete Paul Claes aan het werk, en die wil het absoluut omgekeerd zien: overal verwijzingen naar de vrijmetselarij. Zo zou de "schort" (de doodgewone stofjas van toenmalige scholieren) verwijzen naar het maçonnieke schootsvel, en de naam "Louis" naar Lewis, "de Engelse naam voor een jeugdig geïnitieerde". Komaan zeg!

Toevoeging februari 2023. Ook in Werther Nieland van Gerard Reve zien we een elfjarige aan het werk, en het oprichten van clubs (twee) is een van zijn hoofdbezigheden. Blijkbaar is dat de "club"-leeftijd voor jongens, want mijn eigen clubs zijn ook begonnen en geëindigd aan het eind van de lagere school.